hoe kunnen we vrouwen helpen aan gezond en betaalbaar voedsel?

Hoe kunnen we vrouwen helpen aan gezond en betaalbaar voedsel?

Die vraag stelde oprichter Ama Koranteng-Kumi aan bewoners en medepartners tijdens een keukentafelgesprek. Wat begon in een tuin in Venserpolder is vandaag de dag uitgegroeid tot een krachtig en bloeiend initiatief met tuinen verspreid door heel Amsterdam – van Zuidoost tot Noord en Nieuw-West. Elke tuin heeft een eigen doel: de healing gardens richten zich op de persoonlijke ontwikkeling van vrouwen, terwijl de community gardens de veerkracht van buurten versterken.

Natuur als leermeester

Chanti is tuincoach van de Healing Garden Gaasperdam en merkte in haar eerste jaar op hoe dankbaar alle vrouwen waren. Ze besefte dat de tuin zoveel meer is dan alleen een tuin. Wekelijks komen er zo’n 20 vrouwen om voor hun eigen stukje grond te zorgen, én voor zichzelf. Met behulp van een bloeicoach worden ze begeleid voor persoonlijke ontwikkeling. Ze komen ieder met hun eigen verhaal en ervaring.

Vrouwen met een migratieachtergrond die hier het risico lopen op sociaal isolement, alleenstaande moeders of mantelzorgers die behoefte hebben aan rust, maar ook vrouwen met burn-outs. “Het is heel divers, niet alleen qua achtergrond maar ook leeftijd. En dat is juist zo leuk want de jonge dames leren van de oude dames, en andersom.” Het draait niet alleen om oogst. Chanti: “Het gaat ook om het proces: iets in de grond zetten, kijken wat eruit komt, ervaren wat er gebeurt. En ja, soms lukt iets niet. Maar ook daar leer je van– hoe je met tegenslagen omgaat, binnen én buiten de tuin.’’

“Vrouwen hebben vaak de neiging om altijd maar door te gaan, alles tegelijk te doen. Hier krijgen ze tijd om stil te staan. Even met hun handen in de aarde, rust in hun hoofd.”

Hoe tuinieren vrouwen laat opbloeien

Ook Linda, tuincoach op de community garden in Venserpolder, heeft na jaren van mantelzorg de rust teruggevonden door het tuinieren. “Ik moest dat gevoel in mijn hoofd en buik kwijt want praten hielp niet meer. Juist dat werken met mijn handen in de grond bracht me weer bij mezelf. Alsof ik dat gevoel in de grond kwijt kon, en er iets moois uit bloeide, een soort wisselwerking.”

Op de healing gardens spelen ze in op de natuur als leermeester, en werken ze aan de hand van thema’s. Zo combineren ze het zaaien met het zetten van intenties, en draait het oogsten ook om loslaten. En het werkt. Chanti ziet vrouwen opbloeien, beetje bij beetje. “Ik had een dame die in het begin bijna niet durfde te komen. Na een tijdje zagen we ineens dat ze met iedereen een praatje maakte.”

”Juist dat werken met mijn handen in de grond bracht me weer bij mezelf. Alsof ik dat gevoel in de grond kwijt kon, en er iets moois uit bloeide, een soort wisselwerking.”

Van buurtmoestuin naar buurtverbinding

De tuinen brengen vrouwen niet alleen in contact met zichzelf, maar ook met elkaar – en zelfs met de buurt. “In het begin ben je als coach nog veel bezig met bij ze inchecken,” vertelt Chanti, “maar na een tijdje doen ze dat gewoon bij elkaar.”

Dat sociale contact werkt ook door in de wijk, merkt Linda op. “Voorheen was de Venserpolder geen veilige plek, maar dat is aan het veranderen.” De tuin in Venserpolder ligt direct aan een flat met uitzicht op de tuinen. “We trekken veel bekijks,” zegt Linda. “Mensen zijn nieuwsgierig. Zo was er een vrouw die wat wilde vragen, maar ze durfde eerst niet goed. Ze sprak gebrekkig Nederlands en zat veel thuis. Toen ze eenmaal in de tuin kwam, zagen we haar steeds vaker.”

De tuin zet ook andere dingen in beweging. Zo opende er een kringloopwinkel in de straat. “Die kwamen meteen een bijenhotel bij ons brengen,” vertelt Linda. “De buurt is socialer geworden en er is weer leven op straat.”

“Deze plek is echt een aanwinst voor de buurt, maar mensen moeten het eerst met eigen ogen zien,” zegt ze. “In het begin moet je echt vertrouwen winnen. Je merkt dat mensen in deze buurt elkaar niet vanzelfsprekend vertrouwen, en daarom is die sociale verbinding zo belangrijk.”

Waarom zouden er niet overal tuinen als deze kunnen zijn? Chanti: “Het zou geweldig zijn als we dit in héél Amsterdam kunnen neerzetten. Nu doen we het alleen voor vrouwen, maar het zou ook kunnen met mannen, jongeren, ouderen of mensen met een beperking.”

Toveren met uienschillen

Ook de creativiteit op de tuinen werkt aanstekelijk. Nashaira is tuinplantdocent voor Gift of Colour en geeft workshops eco-printing. In een grote pan kookt ze wol samen met aluin zodat het pigment beter kan worden opgenomen. Het verven gebeurt met planten en voedselresten zoals granaatappelschillen, avocado-pitten of uienschillen.

Wat het anders maakt dan chemisch verven? Allereerst zijn de kleuren veel natuurlijker en mooier, vindt Nashaira. En alles wat je gebruikt, is herbruikbaar of composteerbaar. Je kunt het restwater gewoon teruggeven aan de natuur. Het proces zelf maakt je bewuster: je zaait een plant, wacht een seizoen, en pas dan kun je ermee verven. ‘’Dat leert je geduld en waardering.”

“Ik hecht nu ook meer waarde aan materialen, zo werk ik bijvoorbeeld veel met linnen, want natuurlijk materiaal neemt het pigment beter op.” De uienschillen geven een diepe okergele kleur en avocadopitten geven een roze kleur. Bovendien werken de uienschillen anti-bacterieel, ideaal voor een kussen op de bank.

Het blijft ook altijd een verrassing hoe het pigment uitpakt op de stof, het is net een cadeautje. Tijdens haar workshops ziet ze mensen opbloeien, “alsof er iets in hen wordt aangeraakt. Het is niet spiritueel bedoeld ofzo, maar er gebeurt wél iets. Je ziet de glinstering in hun ogen, het voelt toch als een soort toveren.”

”De uienschillen geven een diepe okergele kleur en avocadopitten geven een roze kleur.”

Bewust eten

Veel vrouwen blijven na hun traject tuinieren. Niet alleen vanwege de rust, maar ook om hun eigen groenten te verbouwen. Chanti: “Het geeft een gevoel van zelfstandigheid. Ook al voedt een klein tuintje misschien geen heel gezin, het gevoel van: ‘ik heb dit zelf laten groeien’ is onbetaalbaar.”

Ook kruiden zijn populair. “Kleefkruid, brandnetel of rode klaver… veel vrouwen kennen de werking ervan vanuit hun eigen cultuur,” legt Chanti uit. Zo staat rode klaver er bijvoorbeeld om bekend vrouwen in de overgang te ondersteunen.

Linda benadrukt het belang van bewust eten. “Mensen denken vaak dat gezond eten duur is, maar het draait om bewuste keuzes. Als je vooraf bedenkt wat je gaat maken, hoef je niet allerlei onzin in je winkelmandje te gooien. Eet wat in het seizoen is, koop lokaal als het kan — en geloof me, voor een klein bedrag kun je echt een voedzame maaltijd maken.”

Voedsel als herinnering

De diversiteit aan mensen brengt ook een diversiteit aan groenten in de tuin. In de Venserpolder worden bijvoorbeeld veel Surinaamse gewassen geteeld, zoals sopropo.

Linda: “Mensen komen daar echt speciaal voor — je vindt die niet vers in de supermarkt. Net als amsoi, die we pas hebben geplant. Voor veel mensen zijn dat groenten vol herinneringen, bijvoorbeeld aan hun oma of hun afkomst.”