Verder met Voedsel in Amsterdam

De initiatiefnemers van Van Amsterdamse Bodem schrijven een oproep aan burgers, bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen om samen met de gemeente te werken aan een beter voedselsysteem voor heel Amsterdam. Lees hieronder hoe we daar in tien punten naartoe kunnen werken!

Voedsel speelt een centrale rol in het leven van alle Amsterdammers. Steeds meer mensen komen tot de overtuiging dat er het nodige mis is met ons voedselsysteem: obesitas, afval, uitbuiting, uitputting van bodems, gebrek aan geld voor gezond eten; kortom een hoop ellende. Echter, we hoeven niet bij de pakken neer te gaan zitten. Voorbeelden uit Toronto, New York City, Londen, Bristol, Milaan en Malmö laten zien dat voedsel juist handvaten biedt om een veelvoud aan concrete maatschappelijke problemen tot een oplossing te brengen. Zo kunnen we meerdere vliegen in één klap slaan. Dat vraagt dan wel om samenwerking en afstemming over de grenzen van portefeuilles, beleidssectoren, beroepsgroepen en disciplines heen.

In Amsterdam hoeven we niet vanaf nul te beginnen. Er lopen reeds programma's zoals Amsterdam op Gezond Gewicht en de gemeenteraad heeft in 2006 en 2014 al een tweetal voedselvisies vastgesteld. Op het schaalniveau van de Metropoolregio hebben sleutelspelers zoals de RABO en de provincies Noord-Holland en Flevoland op 7 december 2017 een voedselmanifest ondertekend en Food Council MRA opgericht. Ook heeft de gemeente Amsterdam in 2016 en 2017 met de ondertekening van het Milan Food Policy Pact en de City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda hoog ingezet. Nu is het tijd om mooie woorden om te zetten in daden.

De initiatiefnemers van dit tienpuntenplan willen samen met de gemeente de handen uit de mouwen steken. Burgers, bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen willen en moeten samen met de gemeente stappen zetten op weg naar een duurzamer, gezonder en rechtvaardiger voedselsysteem.

Elk van de tien punten biedt concrete aanknopingspunten om met andere belanghebbenden om de tafel te gaan en krachten te bundelen. Samen kunnen we nu concrete stappen zetten op weg naar een duurzaam, gezond, transparant en sociaal rechtvaardig voedselsysteem voor alle Amsterdammers.

1. Gezonde Voeding centraal
Amsterdam oogst internationaal lof voor de succesrijke Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht. Het spreekt voor zich dat deze dient te worden gecontinueerd en geïntensiveerd om van Amsterdam de gezondste stad van Europa te maken. Er wordt ook nadrukkelijk gekeken wat van de aanpak kan worden geleerd voor aanpalende beleidsvelden zoals onderwijs, economie, ruimte en milieu. Voedsel als verbindend thema mag niet tussen de wal en het schip belanden bij de verdeling van portefeuilles.

2. Circulaire voedselproductie en consumptie
Circa 30% van al het voedsel in de stad wordt verspild. Per dag zijn dit in Amsterdam alleen al 20.000 broden, 110.000 stuks fruit en 134.000 aardappelen. Het tegengaan van verspilling en het opwaarderen van reststromen zijn broodnodig. Amsterdam kan een belangrijke rol spelen, o.a. in het genereren van ontbrekende kennis in stedelijke laboratoria, in het matchen van reststromen aan innovatieve en circulaire ondernemers, het terugdringen van belemmerende regelgeving en het stimuleren van circulaire bedrijven. Circulariteit is het fundament onder de hoogstnoodzakelijke verduurzaming van de voedselketen.

3. Betaalbaar en gezond voedsel voor alle Amsterdammers
Duizenden Amsterdammers zijn voor hun voedsel afhankelijk van de voedselbank. Een nog groter deel van de Amsterdammers heeft moeite om dagelijks aan gezond, betaalbaar en smakelijk voedsel te komen voor zichzelf en hun kinderen. Nergens in Nederland is de kloof tussen goede en slechte voeding, welke vaak samenvalt met een onderscheid tussen hoge en lage inkomens, zo groot als in Amsterdam, met ongunstige gevolgen voor de volksgezondheid. Het recht op gezonde, cultureel passende voeding is een mensenrecht waarvoor de stad een verantwoordelijkheid heeft.

4. Werkgelegenheid
Veel banen in Amsterdam en de regio hangen samen met de productie, verwerking en distributie van voedsel. In de stad is vooral de distributie zichtbaar, en dan de laatste schakel: de detailhandel en de horeca. De Metropoolregio Amsterdam exporteert jaarlijks voor 2,2 miljard toegevoegde waarde aan voedingsproducten, waarmee werk wordt geboden aan circa 20.000 mensen. Meer dan in andere sectoren van industrie en handel zijn voedselgerelateerde banen ook en juist toegankelijk voor lager opgeleiden. Het behoud en de ontwikkeling van voedselproductie in de stad is daarom niet alleen economisch van belang voor de stad, maar draagt ook bij aan een inclusieve stad waar ieder zijn steentje aan kan bijdragen. De krappe arbeidsmarkt voor hooggekwalificeerd personeel in de horeca vraagt om investeringen in de sfeer van het middelbaar- en hoger beroepsonderwijs zoals in de Green Campus.

5. Voedselstromen en logistiek
Een derde van alle logistieke bewegingen over de weg en het water binnen en om Amsterdam hebben te maken met voedsel. Er bestaat dringend behoefte aan betere kennis van de omvang van de voedselstromen welke de stad in- en uitgaan. Een slimme situering van de knooppunten in de voedsellogistiek en het terugwinnen van voedingsstoffen dient onderwerp te zijn van de ruimtelijke planning van de stad en de metropoolregio.

6. Toerisme en vestigingsklimaat
Toerisme is een drijvende kracht achter de locale economie. Voedsel speelt daarin op verschillende manieren een cruciale rol. De toonaangevende Amsterdamse horeca heeft potentie om de Nederlandse keuken c.q. Dutch Cuisine internationaal sterker op de kaart te zetten. Tegelijk kan voedsel een rol spelen bij het scheppen van nieuwe attracties in en aan de randen van de stad, welke toeristen kunnen weglokken uit het centrum.

7. Voedselonderwijs
Amsterdam heeft met haar 100-jarige schooltuinprogramma een uniek aanbod als het gaat om voedselonderwijs op basisscholen. In het voortgezet onderwijs ontbreekt het aan voldoende structurele aandacht voor de relatie tussen voeding, milieu en gezondheid. Het Voedselwijs Netwerk (een samenwerking tussen ANMEC, Stichting Boerderij-educatie Amsterdam, De Hortus en GGD) biedt een goede basis om het voedselonderwijs op basisscholen en in het voorgezet onderwijs verder uit te bouwen.

8. Data en citizen science
Er wordt vanuit samenwerkende onderwijs- en onderzoeksinstellingen, in samenspraak met deskundigen en liefhebbers op het gebied van digitalisering, een programma gestart om burgers in te schakelen bij het verzamelen van nauwkeurige data over inkopen, bereiding, consumptie en de omgang met afval van voedsel in huishoudens. Zodoende wordt beter zicht verkregen op aanknopingspunten ten behoeve van een preventiestrategie gericht op het verbeteren van (on)gezonde eetgewoonten en de omgang met datgene wat overblijft. Waar mogelijk wordt samengewerkt met zorgverzekeraars, afvalverwerkers, wetenschappelijke onderzoeksinstellingen, cateraars en clubs van hackers.

9. Duurzame landbouw
Er zullen sterke banden worden gesmeed tussen organisaties van stedelijke consumenten en boerenorganisaties in de regio om vraag en aanbod van duurzaam, gezond en betaalbaar voedsel beter op elkaar af te stemmen. De gemeente steunt opbloeiende burgerinitiatieven met kennis en menskracht.
Er wordt rekening gehouden met een eerlijke beloning voor de producent, zodoende draagt de stad bij aan het in stand houden van het landschap in de metropoolregio.
De gemeente participeert in experimenten rond en scenariostudies naar de ruimtelijke consequenties van veranderingen in het agrarisch grondgebruik. Die veranderingen zijn het gevolg van het streven om de klink en oxidatie van veen te stoppen, revitalisering van duurzame landbouw tot stand te brengen en stadslandbouw een volwaardige plek in de samenleving te geven.

10. Voedselbeleid en transitie
Er komt steeds meer aandacht voor de schadelijke milieueffecten van de veehouderij en de grootschalige consumptie van rund- en varkensvlees. Ook dierenleed is voor velen een punt van zorg. Steeds meer stedelingen nemen hun verantwoordelijkheid, hetgeen tot uitdrukking komt in een groeiende vraag naar duurzame voedselproducten en minder vleesgebruik. Dit geldt ook voor toeristen. De gemeente zal haar faciliterende rol versterken, obstakels wegnemen en de inkoop van duurzame gezonde producten voor openbare instellingen stimuleren. Dit gebeurt door inkoop van regionale producten onderdeel te maken van subsidievoorwaarden. Onderdeel van de faciliterende rol is het met raad en daad steunen van netwerken welke een transitie naar een duurzamer systeem willen bevorderen; zoals de Food Council voor de Metropoolregio Amsterdam en het voedselplatform 'Van Amsterdamse Bodem'.