Gastcolumn Peter Smeets: mondiale samenwerking en herverdeling kan wereld voeden
Van Amsterdamse Bodem: metropolitaanse landbouw die de wereld kan voeden
Peter Smeets is onderzoeker aan de Wageningen University en Research op het gebied van regionale ontwikkeling en ruimtegebruik. Sinds 2000 houdt hij zich bezig met de ontwikkeling van een nieuw concept: metropolitaanse landbouw waarbij Agroparks een centrale rol spelen. Als onderzoeker en co-designer werkt hij aan de ontwikkeling van intensieve landbouw in grootstedelijke gebieden in Noordwest-Europa en in China, India, Mexico, Zuid-Korea, Qatar en Zuid-Afrika. Een aantal van deze ontwerpen worden uitgevoerd en dit resulteerde in 2009 in een PhD in Agricultural Sciences. Hoe denkt hij over de voedselvoorziening in metropoolregio Amsterdam?
De ABC-Metropool
Er zijn verschillende definities van de metropoolregio, rond Amsterdam. Vanuit het perspectief van mondiale voedselproductie en voedselconsumptie is het hele gebied tussen en rondom Amsterdam, Brussel en Keulen eigenlijk een grote metropool (de ABC-metropool). Niet alleen is deze metropool de grondlegger van de moderne, industriële voedselproductie en agrologistiek, we vinden er ook de hoogste productiviteit in zowel dierlijke als plantaardige productie. De metropool loopt voorop als het gaat om dierenwelzijn, milieuprestaties en voedselverwerkingstechnologie en het is de thuisbasis voor een aantal van de belangrijkste ondernemingen in de agrofood. Wageningen University en Research is in Europa de nummer 1 kennisinstelling in het domein van voedings- en omgevingswetenschappen en staat steevast in de top vijf van 's werelds beste. De 35 miljoen inwoners van de ABC-metropool zijn gezegend met het beste voedsel van de wereld, volgens Oxfam, die dit in 2014 concludeerde door voor 125 landen in de wereld te scoren op beschikbaarheid, kwaliteit en betaalbaarheid van voedsel en op de wijze waarop diabetes en overvoeding bestreden worden.
"De metropool loopt voorop als het gaat om dierenwelzijn, milieuprestaties en voedselverwerkingstechnologie en het is de thuisbasis voor een aantal van de belangrijkste ondernemingen in de agrofood"
Verstedelijking is in die ontwikkeling cruciaal geweest. Ze stimuleerde arbeidsdeling, niet alleen tussen boeren en stedelingen maar ook tussen gebieden. Verstedelijking zorgde ook voor een koopkrachtige vraag van consumenten die in contact stonden met de wereld en bereid waren en zijn om nieuwe producten uit te proberen.
Landbouwproductiviteit
Ten aanzien van de voedselvoorziening van de toekomst, zeg 2040, kan worden vastgesteld dat er in absolute zin voor de ruim 9 miljard aardbewoners van dat moment voldoende voedsel beschikbaar kan zijn. Daarvoor is nodig dat op de huidige hoogproductieve gronden wereldwijd de landbouwproductiviteit naar het huidige niveau van de ABC-metropool wordt gebracht. Er hoeven dan geen nieuwe landbouwgronden ontgonnen te worden, sterker nog, bestaande gronden met structureel lage productiviteit kunnen uit productie worden genomen en voor de ontwikkeling van biodiversiteit worden ingezet. Er is onder die voorwaarde zoveel voedsel beschikbaar dat iedereen op het huidige West-Europese dieet zou kunnen leven.
"Alleen onder voorwaarden van mondiale samenwerking en herverdeling van de overschotten uit de andere delen van de wereld, het ruim beschikbare voedsel daadwerkelijk alle hongerige monden kan gaan voeden"
Probleem is dat de hoogproductieve gronden niet liggen in de gebieden waar een groot deel van de toekomstige bevolkingsgroei zal plaatsvinden. De gordel die loopt van het Middellandse-Zee-gebied, over het Midden-Oosten, Zuid-Azië, China en Zuidoost-Azië, een gebied waar straks 4.5 miljard mensen wonen, komt structureel voor zijn bewoners te kort. De aanvullende conclusie is dat alleen onder voorwaarden van mondiale samenwerking en herverdeling van de overschotten uit de andere delen van de wereld, het ruim beschikbare voedsel daadwerkelijk alle hongerige monden kan gaan voeden.
Voedselproductie
De moderne voedselproductie speelt zich af in en rond de metropolen van de wereld. Ook dat is in de ABC-metropool goed te zien. Alleen de grondgebonden productie van stapelproducten als granen, aardappels, gras en mais vindt ook verder weg plaats in de rurale ruimte buiten de stad. Productie van groenten, bloemen en farmaceutische-producten in kassen en ook de productie van eiwitten in de industriële veehouderij zijn niet meer afhankelijk van grond en hebben goede logistieke ontsluiting als belangrijkste vestigingsvoorwaarde. Al die producten kennen lange verwerkingstrajecten voordat ze bij de consument op het bord komen en ook die verwerkende industrie is onderdeel van de metropool. Daarmee is de ontwikkeling van de voedselproductie onderwerp van het integrale ruimtelijke ordeningsproces van die metropool geworden. De kennis die met name in Nederland en Duitsland van oudsher bestaat over goede ruimtelijke ordening van metropolen is daardoor voor de verdere ontwikkeling van voedselproductie wereldwijd heel belangrijk.
"Kennis moet verder ontwikkeld en in de hoofden verleid worden van al die mensen die de productiviteit wereldwijd moeten gaan waarmaken"
Dit alles schept verplichtingen voor de nummer één metropool op voedselgebied. Kennis moet verder ontwikkeld en in de hoofden verleid worden van al die mensen die de productiviteit wereldwijd moeten gaan waarmaken. Ondernemers moeten hun netwerken wereldwijd gaan ontwikkelen want het perspectief van Noordwest-Europa is te beperkt. Dat kan alleen als de metropool zich bewust is van zijn geweldige potentieel en blijft innoveren. Voor dat laatste zijn overheidsinvesteringen in lange termijn inventies cruciaal en moet experimenteerruimte gecreëerd worden in regulering die nu te eenzijdig is gericht op het voorkómen van misstanden. Goede ruimtelijke ordening is cruciaal en daarin loopt het door de gemeente Amsterdam geïnitieerde netwerk waarin Wageningen, Delft en MIT-Boston samenwerken aan Advanced Metropolitan Solutions gelukkig voorop.